پادکست
دریافت
مشاهده خلاصه تصویری این جلسه در سایت آپارات
خلاصه ای از محتوای ارائه شده در این جلسه:
بر اساس منابع ارائه شده، این دوره سواد رسانهای به بررسی اهمیت، ابعاد و خطرات فضای رسانهای در دنیای امروز میپردازد. در ادامه خلاصهای از مهمترین نکات مطرح شده در این دوره ارائه میشود:
### ۱. اهمیت و تعریف فضای رسانهای
* اهمیت حیاتی: فضای مجازی امروزه یکی از ارکان اصلی جامعه است و اهمیت آن به اندازهی اهمیت انقلاب اسلامی توصیف شده است. این فضا برای بسیاری از خانوادهها از نان شب نیز واجبتر شده است.
* تعریف گسترده رسانه: رسانه صرفاً اینترنت نیست، بلکه هر چیزی است که پیامی را منتقل میکند. این تعریف شامل تلویزیون، ماهواره، بازیهای کامپیوتری، رادیو و حتی پوشش، رفتار و نحوه صحبت کردن ما نیز میشود. رسانهها برای ما دنیای دومی میسازند که اغلب زیباتر از دنیای واقعی است و باعث فراموشی مشکلات دنیای اول میشود.
### ۲. جنگ رسانهای و لزوم سواد رسانهای
* جنگ نرم: در فضای رسانهای، جنگی برای تسخیر «سرزمین ذهن و دل آدمها» در جریان است. این جنگ با سست کردن باورها و سپس تزریق محتوای مطلوب دشمن صورت میگیرد. این جنگ هم به صورت «پروژه» (اقدامات برنامهریزی شده مثل ساخت فیلمهای ضدایرانی) و هم «پروسه» (فرایندهای طبیعی مثل غلبه تولیدات هالیوود) وجود دارد.
* سواد رسانهای، دانش زندگی در دنیای جدید: حرکت در فضای رسانهای مانند حرکت در میدان مین است. بدون داشتن دانش لازم (سواد رسانهای)، به شدت آسیب خواهیم دید. سواد رسانهای به معنای «دانش زندگی کردن در دنیای جدید» است و به ما کمک میکند تا به جای غر زدن، حرکتی فعال انجام دهیم و در این جنگ رسانهای سربلند بیرون بیاییم.
### ۳. خطرات و آسیبهای اصلی رسانهها
* کنترل زمان و اعتیاد رسانهای:
* رسانهها از ما استفاده میکنند: اگر دانش استفاده از رسانه را نداشته باشیم، به جای اینکه ما از رسانهها استفاده کنیم، آنها از ما استفاده خواهند کرد و ما به «بنده موبایل» یا تلویزیون تبدیل میشویم.
* رژیم مصرف رسانهای: ایرانیان به طور متوسط روزانه ۵ ساعت درگیر تلویزیون و اینترنت هستند که این زمان زیاد، فرصت گفتگو با همسر و فرزندان را از بین میبرد و به رشد کودکان آسیب میزند. مصرف بیش از حد رسانه باعث اختلال تمرکز در بزرگسالان نیز میشود.
* اعتیاد رسانهای: مصرف بیرویه منجر به «اعتیاد رسانهای» میشود که یک مشکل جدی روانی و جسمی است و میتواند فرآیند رشد عقلی و منطقی جوانان را مختل کند. در کشورهایی مثل چین کمپهای ترک اعتیاد به اینترنت تأسیس شده است.
* فریب و دستکاری افکار:
* نگاه انتقادی: در فضای مجازی نباید هر حرفی را باور کرد، همانطور که در دنیای واقعی به هر کسی اعتماد نمیکنیم. شایعات بیاساس به راحتی منتشر شده و جامعه را دچار مشکل میکنند.
* دیپفیک (Deepfake): با پیشرفت فناوری، دیگر به چشم خودمان هم نمیتوانیم اعتماد کنیم. تکنولوژی دیپفیک میتواند ویدیوهای جعلی اما کاملاً واقعی از افراد بسازد که این امر پتانسیل ایجاد بحرانهای بزرگ را دارد.
* نظریه تزریق (گلوله): نظریات اولیه رسانه معتقد بودند که رسانهها محتوا را مستقیماً به ذهن مخاطب منفعل «تزریق» میکنند. این اتفاق زمانی رخ میدهد که مخاطب سواد رسانهای نداشته باشد.
* کلانداده (Big Data) و حریم خصوصی:
* جمعآوری دادهها: فعالیتهای ما در اینترنت (جستجو در گوگل، ایمیلها، لایکها، لیست مخاطبین) حجم عظیمی از داده را تولید میکند که توسط شرکتها و سازمانهای اطلاعاتی جمعآوری، ذخیره و تحلیل میشود. وبسایت «آرشیو اینترنت» نمونهای از تلاش برای ذخیرهسازی تمام تاریخچه اینترنت است.
* تحلیل و کاربرد دادهها: تحلیل این کلاندادهها امکان پیشبینی رفتار جامعه (مانند نوسانات قیمت دلار از روی جستجوهای گوگل) را فراهم میکند. دادههای مجزا در کنار هم معنا پیدا میکنند؛ برای مثال، از طریق تحلیل لیست مخاطبین افراد مختلف در واتساپ، میتوان شماره تلفن یک شخصیت مهم را پیدا کرد، حتی اگر خود او واتساپ نداشته باشد. این دادهها حتی کاربرد نظامی برای شناسایی مناطق پرجمعیت جهت حمله دارند.
### ۴. تأثیرات بلندمدت فرهنگی و تربیتی
* رسانه به عنوان عامل اجتماعی شدن: امروزه رسانهها به یکی از اصلیترین عوامل تربیتی و «اجتماعی شدن» کودکان تبدیل شدهاند و نقش آنها حتی از والدین و مدرسه نیز پررنگتر شده است.
* آموزش پنهان و نظریه کاشت: رسانهها به صورت ناخودآگاه و پنهان، ارزشها و باورهایی را در ذهن مخاطب میکارند که به مرور زمان فرهنگ جامعه را تغییر میدهد. برای مثال، عادیسازی طلاق در فیلمها یا تغییر تدریجی نگرش به حجاب در طول چند نسل، نمونههایی از این فرآیند هستند.
* اطلاعات به جای دانش: رسانههای جدید حجم زیادی از «اطلاعات» پراکنده را به کودکان منتقل میکنند اما «دانش» عمیق و واقعی را به آنها نمیآموزند. این امر نسلی را تربیت میکند که اطلاعات عمومی زیادی دارد اما درک عمیقی از مسائل درسی و پایهای ندارد.
* ترویج فردگرایی: بسیاری از محتواهای رسانهای با ترویج «فردگرایی»، به ساختار خانواده آسیب زده و یکی از عوامل جدی افزایش آمار طلاق محسوب میشوند.
#سواد_رسانهای
تابستان ۱۴۰۴
سواد رسانه